Sputnik 2'de Layka: Uzayda ilk canlı, ilk dişi, ilk memeli, ilk cinayet (1957.11.03)



Cinayet; çünkü bu bir intihar göreviydi. Prestij uğruna Layka'yı harcadılar. Acımız büyük.

Viki'de Layka:

Layka, (Rusça: Лайка, "havlayan") (d. 1954 , ö. 3 Kasım 1957) Sovyet uzay programına katılan, Dünya'nın yörüngesine çıkan bir uzay aracında yer alan ilk memeli.

3 Kasım 1957'de Sputnik 2 ile uzaya gönderildi. Sputnik 2'nin Dünya'ya dönüş mekanizması yoktu, bu nedenle Layka'nın uzayda öleceği belliydi. Ancak ne şekilde öldüğü uzun süre bilinmedi. Sovyet yetkilileri, köpeğin oksijensizlikten öldüğünü veya zehirli gıda ile öldürüldüğünü söyledi. SSCB'nin yıkılmasından sonra açıklanan belgelerle, Layka'nın aşırı sıcak ve stresten öldüğü ortaya çıktı. Sputnik 2, güneş ışınlarının uzaydaki yakıcı etkisine göre tasarlanmamıştı, yaşam destek birimi de çok ilkeldi. Sovyetlerin uzay aracını bu denli hazırlıksız göndermelerinin nedeni, Uzay Yarışı'nın ilk döneminde mümkün olduğu kadar hızla yeni başarılar elde etmekti. Ayrıca Nikita Kruşçev, Sputnik 2'nin Bolşevik Devrimi'nin 40. yıldönümüne yetişmesini istiyordu. Sputnik 2, dört hafta gibi kısa sürede geliştirildi.



Layka, uçuş öncesinde özel bir eğitime tabi tutuldu. Gitgide daha küçük kafeslerde bakıldı, merkezkaç sınamalarından geçirildi, roket motorlarının gürültüsü dinletildi, sıvı yiyeceklerle beslendi. Bu eğitimlerin amacı, köpeğin uzay aracındaki koşullara alışmasıydı.

Layka uçuştan üç gün önce (31 Ekim'de) kapsüle yerleştirildi. Uzay aracının fırlatılacağı yer, Kazakistan'daki Baykonur Uzay Üssü, Ekim-Kasım aylarında çok soğuk olduğundan uzay kabinini sıcak tutmak için ısıtıcı bir sistem bağlanmıştı. İki görevli, Layka'nın durumunu sürekli takip etmekle görevliydi. 3 Kasım 1957'de, uçuştan hemen önce köpeğin tüyleri hafif bir alkol solüsyonuyla nemlendirildi ve hayati işlevlerini takip edecek algılayıcılar takıldı.

Uzay kabininde Layka'nın ancak yatması ve oturmasına yetecek kadar alan vardı. Hava tazeleme sistemi sürekli oksijen sağlıyordu. Soğutma amaçlı basit bir vantilatör, kabin sıcaklığı 15° santigradı aştığında devreye giriyordu. Yiyecek, suyla birlikte sıvı halde temin ediliyordu. Layka bir koşum takımıyla bağlanmıştı.

Uzun süre saklanan Layka'nın ölüm nedeni, 1999'da aşırı ısınma ve stres olarak açıklandı ama yolculuğun dördüncü gününe tarihlendi. Nihayet Dr. Dimitri Malaşenkov 2002 yılında gerçekleri açıklayan bir makale yazdı ve Dünya Uzay Kongresi'ne sundu. Makalenin temeli oluşturan, böylesi kısıtlı bir zamanda güvenilir bir ısı denetimi yapmanın olanaksızlığıydı. Algılayıcılar fırlatmadan sonra köpeğin nabzının dinlenme seviyesinin üç katına fırladığını tespit ettiler. Isı yalıtımını sağlayan parçalardaki hasar nedeniyle kabin sıcaklığı 40° santigrada çıktı. Yörüngeye oturduktan sonra nabız hızı düştü, ancak düşüş, strese işaret edecek şekilde, yer testlerindekinden üç kat daha uzun sürdü. 3 saat sonrasında strese rağmen sıvı yemeğini yedi. Fakat uzaya çıktıktan 7 saat sonra hayati belirtileri kesilen Layka, aşırı sıcak ve stresten ölmüştür.

Layka'nın ölümü, The National Canine Defence League (Ulusal Köpekleri Koruma Birliği) ve RSPCA (Hayvanlara Yardım Derneği) gibi hayvan hakları savunucusu sivil toplum örgütlerinin protestolarına sebep oldu. Bu tepki Sovyetler'de oluşmadıysa da, Layka'dan sorumlu bilimadamlarından Oleg Gazenko, Sovyetler'in yıkılmasından çok sonra, 1998 yılında, köpeğin ölümünden pişmanlık duyduğunu açıklamıştır.

"Olayın üzerinden geçen her yıl üzüntümü daha da arttırıyor. ... Bu görevden öğrendiklerimiz, Layka'nın ölmesini haklı kılmaya yetmiyor." Oleg Gazenko

 

Kısa kısa:

  • Layka’nın önceki adı “küçük kıvırcık” anlamına gelen Kudryavka idi. Laika, onun türündeki köpeklerin tür adı buydu. Amerika gazeteleri ona Muttnik (mutt: kırma, nik: sputnik’e ithafen) dediler.

  • Rusların uzay programına seçilen bütün köpekler, kırma sokak köpekleriydi.

  • Sadece dişi köpekler tercih edildi. Çünkü çiş yapmak için ayağa kalkmaları gerekmiyordu.

  • Araştırmalar için köpekler seçilmişti çünkü bilimadamlarına göre köpekler hareketsizliğe diğer hayvanlara göre daha fazla tolerans gösterebiliyorlardı. Eğitim süresince 15-20 gün boyunca küçük kutulara konuldular.

  • 1945 – 1966 arasında Ruslar Layka’dan sonra uzaya 13 köpek yolladılar.

  • Uzaya giden ilk insan Vostok 1 ile Yuri Gagarin (12 Nisan 1961) oldu. İlk kadın ise Valentina Tereshkova (16 Haziran 1963). Uzaya çıkan ilk dişi ise hâlâ Layka.

  • Layka’nın sadece 10 günlük hava ve yiyecek-içeceğe sahip olduğu ve uzay aracının geri dönmeyeceği kalkıştan hemen sonrasına kadar gizli tutuldu. Halk büyük öfkeye kapılmıştı. Ama bugün bile hayvanlar üzerindeki testler ve konuyla ilgili tartışmalar devam ediyor. Zamanın uzay programında çalışan bilimadamları Layka’nın ölümünü haklı çıkartabilecek kadar şey öğrenmediklerini itiraf etti.


Laika’nın 508 kilogramlık kapsülü yanarak atmosfere girmeden önce yörüngede 162 gün kaldı ve Dünya’nın etrafında 2570 tur attı. En sonunda 14 Nisan 1958′de gecede kayan minicik bir yıldız olarak yok oldu.

Yorumlar